Blokkendozen

100 jaar geleden, op 27 mei 1924, vindt een proerit plaats op het traject Den Haag - Voorschoten van de te electrificeren spoorlijn Amsterdam- Rotterdam. Een nieuwe serie rijtuigen gaan dan voor het eerst op eigen electrische beweegkracht rijden.

Deze nieuwe rijtuigen vormen het begin van een grote serie rijtuigen die een grote rol gaan spelen in de electrificatie van de Nederlandse spoorwegen.

De rijtuigen zijn gebouwd volgens een standaard concept van stalen geklonken bakken, rijdend op twee draaistellen en als buffermaterieel uitgevoerd, maar wel in 10 verschillende uitvoeringen:

- met of zonder electrische motoren,

- met of zonder een grote of kleine bagageafdeling,

- met of zonder WC,

- met of zonder stuurstand al dan niet met doorlopende kop,

- 1ste of 2de of 3de klas uitvoering en al dan niet de 1ste en 2de klas gecombineerd, met of zonder bagageafdeling,

- met houten dak of stalen dak.

Rekenen we de verschillende typen draaistellen en verbouwingen naar getrokken rijtuigen, motorposten, allerlei dienstwagens en een tweetal restauratie rijtuigen mee, dan wordt het getal van de uitvoeringen vele malen hoger.

In eerste instantie kregen de rijtuigen de bijnaam “Stofzuigers” naar het geluid der electrische motoren en apparaten. Electrische stofzuigers waren nieuw in die tijd en stonden voor modern en voor luxe, wat die treinen ook waren.

De bijnaam “Blokkendozen” hebben zij later gekregen vanwege de rechthoekige bouwvorm en de mogelijkheid om treinen in allerlei verschillende soorten en uitvoeringen samen te stellen.

Deze bijnaam is zo goed ingeburgerd dat de bijnaam een soortnaam voor het materieel geworden is.

De officiële naam is mat’24.

In totaal zijn 259 blokkendozen in dienst geweest bij NS, waarvan een klein aantal over is. Een deel rijdt bij museum bedrijven en een deel zijn statische objecten geworden met een andere functie dan trein.

Van deze overgebleven blokkendozen heb ik een fotorapportage gemaakt waarin ik wil laten zien hoe en in welke omgeving ze momenteel (niet) gebruikt worden of welke functie ze hebben gekregen.

Niet elk rijtuig apart wordt op de foto gezet. Het Spoorwegmuseum heeft bijvoorbeeld drie blokkendozen. Als ik het museale karakter wil laten zien dan kan dat met één rijtuig. Voor de andere twee is hetzelfde van toepassing.